Uruguay, een voorbeeld op het gebied van groene energie

In 2008, het jaar van de torenhoge olieprijzen, begon Uruguay aan een snelle overstap naar andere energiebronnen. Inmiddels wordt tot wel 98 procent van de elektriciteit in het land duurzaam opgewekt.

Het waren de eerste jaren van deze eeuw en wereldwijd gingen de prijzen van fossiele brandstoffen omhoog. Nadat de prijs van ruwe olie in de jaren tachtig een tijdlang had gefluctueerd en eind 2001 een dieptepunt van 20 dollar per vat had bereikt, verdrievoudigde hij gedurende de zes jaar daarna, totdat een nieuwe oliecrisis de prijs op 3 juli 2008 opjoeg tot een record van 145 dollar per vat. Uruguay importeert zijn olie, dus dat was een probleem.

De vraag naar energie was het jaar ervoor met 8,4 procent gestegen en de energierekening van de Uruguayaanse huishoudens steeg navenant. Onder de 3,4 miljoen mensen tellende bevolking groeide de onrust. Bij gebrek aan alternatieven zag president Tabaré Vázquez zich gedwongen tegen een hogere prijs energie te kopen van buurlanden, hoewel Argentinië, Uruguay en Paraguay een akkoord hadden gesloten om elkaar te helpen in tijden van nood.

Vázquez moest snel een beslissing nemen om uit deze val te ontsnappen

Vázquez moest snel een beslissing nemen om uit deze val te ontsnappen. Hij nam een onwaarschijnlijke adviseur in de arm, de kernfysicus Ramón Méndez Galain, die het elektriciteitsnet van het land zou omvormen tot een van de schoonste ter wereld. Momenteel komen aan het opwekken van elektriciteit in Uruguay vrijwel geen fossiele brandstoffen meer te pas. Afhankelijk van het weer is 90 tot 95 procent van de elektriciteit van het land van duurzame oorsprong. In sommige jaren werd zelfs 98 procent bereikt.

Het uitfaseren van fossiele brandstoffen was een van de hoofdthema’s tijdens de klimaattop in Dubai, eind vorig jaar. Na een week lang gespannen onderhandelen werd besloten om af te stappen van fossiele brandstoffen voor het opwekken van energie, al zijn lobbyisten, regeringen en milieuexperts het nog niet eens over de manier waarop die transitie moet plaatsvinden.

Een oplossing zou kunnen liggen in wat Uruguay de afgelopen vijftien jaar heeft bereikt.

Transitie

‘Ik had veertien jaar in het buitenland gewerkt en toen ik terugkwam was er die energiecrisis. Maar de enige oplossing die werd overwogen was de bouw van een kerncentrale, en verder niets,’ zegt Galain. ‘Ik was kernfysicus, dus ik had wel enige kijk op het probleem.’ Hoe meer hij zich in de kwestie verdiepte, des te sterker hij ervan overtuigd raakte dat kernenergie niet de oplossing was voor Uruguay. In plaats daarvan pleitte Galain voor duurzame bronnen. Hij publiceerde zijn bevindingen in een rapport en betoogde dat het land volledig moest inzetten op windenergie. Kort daarna werd hij gebeld met de vraag of hij de nieuwe Uruguayaanse minister van Energie wilde worden, zodat hij zijn plan ten uitvoer kon brengen.

Maar economisch gezien is het een Zuid-Amerikaans succesverhaal

Uruguay is een klein land dat zit ingeklemd tussen twee reuzen. Buenos Aires, de almaar uitdijende hoofdstad van Argentinië, ligt 50 kilometer ten zuiden van de monding van de Rio de la Plata, die een deel vormt van de grens tussen de twee landen, terwijl Uruguay in het noorden aan Brazilië grenst. In die context wordt het land gemakkelijk over het hoofd gezien. Maar economisch gezien is het een Zuid-Amerikaans succesverhaal. Het bnp per hoofd van de bevolking bedroeg in 2022 ruim 25.000 euro, volgens de Wereldbank het hoogste op het continent; slechts een fractie van de bevolking leeft in extreme armoede. Het land kent een snelgroeiende middenklasse, zo’n 60 procent van de bevolking, en de verwachtingen voor de toekomst zijn rooskleurig.

Door deze demografische verandering is de behoefte aan de verlokkingen van een moderne, eenentwintigste-eeuwse levenswijze toegenomen. Huizen worden uitgerust met was- en afwasmachines en airconditioning is de normaalste zaak van de wereld geworden, net als reusachtige flatscreen-tv’s en op internet aangesloten apparatuur. Voor dat alles is elektriciteit nodig. In de afgelopen tien jaar heeft Uruguay onder de bezielende leiding van Galain een vijftigtal windmolenparken geïnstalleerd, het elektriciteitsnetwerk CO2-neutraal gemaakt en het aantal waterkrachtcentrales opgevoerd.

Het ‘narratief’

Maar de grootste uitdaging was het veranderen van het ‘narratief’ over duurzame energiebronnen. Er bestonden in die tijd nog veel misvattingen over duurzame energie, zegt Galain: het was te duur, te instabiel en het zou tot meer werkloosheid leiden. Om alle lagen van de maatschappij mee te krijgen was het van groot belang om met andere verhalen te komen.

‘Niemand geloofde dat het ons zou lukken. We hadden nieuwe oplossingen nodig. We moesten dingen anders gaan doen,’ zegt Galain. ‘Vandaag de dag zeggen zelfs leden van het toenmalige kabinet tegen me: “Toen je die dingen in 2008 op tv zei, vroegen we ons ...