360 Magazine

Als je ziet hoeveel boeken er zijn gepubliceerd over de typisch Nederlandse ‘kunst van het niksen’, lijkt het een typisch Hollands fenomeen. Maar hoe rijmen we dat met het calvinisme dat Nederlanders met de paplepel is ingegoten? Of zijn die waarden inmiddels veranderd en wordt er tegenwoordig juist veel afgenikst om maar niet overspannen te raken?

Ik sta op het strand van Scheveningen, de bekende badplaats bij Den Haag, en ik ben aan het niksen – het Nederlandse woord voor helemaal niets doen. Ik probeer niet na te denken over de vraag of ik echt niets doe als ik op het strand sta. Misschien kan ik beter gaan zitten? Maar dan zou ik zitten. Hoe kun je het best niksen? Naast me staat Olga Mecking, de auteur van Niksen: Embracing the Dutch Art of Doing Nothing, die het moeiteloos lijkt te kunnen. In de drie jaar sinds haar boek is uitgebracht, is Mecking uitgegroeid tot dé Nederlandse autoriteit op het gebied van helemaal niets doen. Ineens herinner ik me dat er een eindje verderop op de promenade een pannekoekenrestaurant zit. Valt pannekoeken eten onder niksen, of ben je dan te veel met iets bezig? Misschien ben ik niet in de wieg gelegd om te niksen.

Dat hoort ze heel vaak, zegt Mecking, dat mensen moeite hebben om niksen te definiëren. ‘De definitie die ik in het boek gebruik is: niets doen, zonder enig doel voor ogen. Niet naar een film kijken, niet op je telefoon zitten, geen mails lezen. We hebben altijd ergens in ons achterhoofd wel iets van een doel. Als we staan te koken, denken we: Deze maaltijd is goed voor de lijn, of goed voor mijn gezondheid. Als we een wandeling maken, moet dat bijdragen aan ons streven van tienduizend stappen. En dan genieten we niet meer van gewoon eten of wandelen. Dus waar het om gaat, is dat je die doelen loslaat.’

Uitputting door werk

Hoe komt het dat aandoeningen als burn-outs, depressie en stress (in de westerse wereld) aan de orde van de dag zijn? Die vraag is de afgelopen decennia door sociologen en psychologen onderzocht.

Het lijkt namelijk of die aandoeningen erop wijzen dat deze tijd uitputtender zou zijn dan vroeger, terwijl de arbeidsuren zijn afgenomen en ook zwaar en/of eentonig fysiek werk gedeeltelijk is overgenomen door machines.

Toch is het energieniveau van de mens door de eeuwen heen in principe gelijk gebleven, schrijft filosofisch magazine Aeon. De reden zou zijn dat we ons, door sociale veranderingen die het gevolg zijn van nieuwe technologieën, geconfronteerd zien met nieuwe cognitieve en emotionele eisen en de grens tussen werk en vrije tijd vervaagd is. We zijn bijvoorbeeld in principe altijd en overal bereikbaar. Bovendien is door de globalisering de concurrentie enorm toegenomen. Geen wonder dat uitputting een wijdverbreid euvel is.

In haar boek Exhaustion: A History beschrijft Anna Katharina Schaffner dat uitputting aan geen enkele tijd verbonden is en al sinds de klassieke oudheid een academisch onderwerp is. Het fenomeen werd destijds echter gezien als een biochemische onevenwichtigheid, een somatische kwaal, een virusziekte of zelfs een spirituele tekortkoming. Het werd onder andere in verband gebracht met de stand van de planeten, een pervers verlangen naar de dood en sociale en economische ontwrichting. Oftewel: alle theorieën over aan werk gelieerde uitputting laten slechts zien hoe men in het verleden dacht over lichaam en geest.

Een burn-out is nu weliswaar een geaccepteerde reden om een werknemer betaald verlof te laten nemen, maar wordt ook nog wel voorgesteld als een ‘vorm van zwakte en gebrek aan wilskracht’. In de middeleeuwen werd uitputting gezien als ‘een zonde’ en volgens sommige neoliberale theorieën is een burn-out volledig te wijten aan het individu zelf. De negentiende-eeuwse Amerikaanse arts George M. Beard ging ervan uit dat ‘het gevoelige zenuwstelsel van de moderne stadsmens niet was opgewassen tegen zintuiglijke overbelasting veroorzaakt door lawaai, snelheid en te veel informatie’.

Burn-out-theoretici van de eenentwintigste eeuw voeren in principe nog steeds vergelijkbare argumenten aan en wijzen op de schadelijke effecten van nieuwe communicatietechnologieën en de neoliberale werkplek, met als gevolg vaak ‘energie-afbrekend’ gedrag, zoals te hard werken, verkeerd eten, te veel piekeren en slapeloosheid. Maar in tegenstelling tot depressie wordt een burn-out – en daarover zijn de meeste psychologen het eens – uitsluitend veroorzaakt door externe factoren die direct gerelateerd zijn aan de werkomgeving en iemands positie daarin.

Haar woorden spreken me aan. Ik ben er klaar voor om die doelgerichtheid los te laten. ‘Het was niet makkelijk om een definitie te vinden,’ gaat ze verder. ‘Ik merkte dat mensen last kregen van schuldgevoelens zodra ik met een nauw omschreven definitie kwam. Ik hoor zo vaak van mensen dat ze zich schuldig voelen als het ze niet lukt om niks te doen.’ En daarmee omschrijft z...

360 kiest een aantal door de buitenlandse pers beschreven concerten, voorstellingen, boeken, films en exposities die naar Nederland of België komen.

Handleiding om echtscheiding te overleven

Een engelachtige stem, een prachtig klankenpalet, maar vederlichte muziek

Muziek | De Amerikaanse zangeres en actrice Ariana Grande (30) vestigde zich in 2017 voorgoed als wereldster toen ze een groots, lovend ontvangen benefietconcert organiseerde. Daarmee reageerde ze op de terroristische aanslag na afloop van haar concert in Manchester, waarbij twee weken daarvoor 22 doden waren gevallen. Met Eternal Sunshine presenteert Grande nu haar zevende album. Brittany Spanos van Rolling Stone noemt het een ‘echtscheidingsplaat waarin ze alle stadia van rouw doorloopt. Met haar eerlijkste en meest inventieve nummers tot nu toe staat ze voor een nieuw begin.’ Ludovic Hunter-Tilney ‘mist, op een paar nummers na, de energie op het album’, schrijft hij in Financial Times. Grandes vocale techniek is weliswaar in orde, ‘maar de toon is steeds dezelfde, of ze nu zingt over hoe ze ­huilend in slaap valt of hoe ze wordt overmand door fysieke aantrekkingskracht. Met een paar soepele trillers en vibrato’s valt die beperkte emotionele reikwijdte niet te maskeren.’

Variety-recensent Jem Aswad vindt daarentegen dat Grande ‘op haar vorige albums nog zoekende was, maar nu definitief haar stem als artiest heeft gevonden’. Ook in haar songteksten klinkt ze volgens Aswad volwassen: ‘Een muzikaal dagboek waarin ze net genoeg deelt om de uitgehongerde fans nieuwsgierig te houden. De emoties die voortvloeiden uit haar huwelijk en scheiding zijn universeel genoeg om iedereen te raken die ooit verliefd en diepbeproefd is geweest.’

‘Een feelgoodsound waarin galante r&b uit de jaren negentig de boventoon voert’

‘Ondanks de pittige privéperikelen in de liedjes is deze muziek vederlicht’, stelt Felix Heinecker voor Plattentests. ‘Een feelgoodsound waarin galante r&b uit de jaren negentig de boventoon voert. Het album blijft hangen in dezelfde sfeer, waardoor de nummers in elkaar overvloeien. Grande heeft een engelachtige stem met een prachtig klankenpalet, maar de volgende keer graag ook iets stevigs voor op de dansvloer.’

Jordan Bako ontdekt voor Vogue France paralellen met de speelfilm Eternal Sunshine of the Spotless Mind (2004). ‘Daarin wissen beide hoofdpersonen elkaar uit hun geheugen en worden opnieuw verliefd. Ook Grande probeert zich een universum voor te stellen waarin ze geleidelijk haar scheiding overwint. Zo vernieuwt ze haar signatuur. Sterker, dit is het meest coherente en conceptuele project in haar discografie.’ Diederik Samwel

Eternal Sunshine van Ariana Grande kwam begin maart uit.

360 kiest een aantal door de buitenlandse pers beschreven concerten, voorstellingen, boeken, films en exposities die naar Nederland of België komen.

---

Lucy Cookes sprankelende aanval op wetenschappelijk seksisme

Een afrekening met mythes over gender en seksualiteit

Non-fictie | Haar boek werd in elf talen vertaald en kreeg in elk daarvan dezelfde, oorspronkelijke titel: Bitch. In dit werk rekent zoöloog Lucy Cooke af met alle ‘victoriaanse’ mythes over gender en seksualiteit. ‘Cooke biedt een schat aan voorbeelden uit het dierenrijk, van kannibalistische spinnen tot van geslacht veranderende vissen, en ontmantelt vele misvattingen over binaire geslachtsrollen, waarvan vele terug te voeren zijn op dat geliefde bebaarde icoon, Charles Darwin. Volgens het darwiniaanse dogma vechten mannelijke dieren met elkaar om het bezit van vrouwtjes, voeren ze “vreemde tactieken uit” en paren ze promiscue, voortgestuwd door een biologische noodzaak om hun overvloedige zaad te verspreiden. Vrouwtjes zijn monogaam en passief; ze wachten geduldig tot hun grote, energierijke eieren worden bevrucht door een goedkope, kleine zaadcel, om vervolgens hun nakomelingen onbaatzuchtig alles te geven’, aldus The Guardian.

‘Vol prachtige verrassingen’

Kan Darwin nog worden gezi...

Met de opwarming van het klimaat kan Kopenhagen waarschijnlijk hevige regenval verwachten. De Deense hoofdstad heeft daar al ervaring mee, en daarom worden parken en straten aangepast om snel enorme hoeveelheden water te kunnen afvoeren.

Op een grijze woensdagmiddag in een park in Kopenhagen-Zuid vertelt Ditte Juul Sørensen hoe ze van plan is de hondenweide als het nodig mocht zijn onder water te zetten. De groene ruimte bestond voorheen alleen uit een doorweekt grasveld, een vervallen speelplaats en een stuk of wat modderige paden. De laatste zeven jaar heeft de 46-jarige landschapsarchitect het terrein echter een volledig andere aanblik gegeven.

Tegenwoordig markeert het de monding van een onzichtbare rivier die door Kopenhagen slingert en die is aangelegd om de stad te redden in geval van hevige regenval. ‘De weide gaat het water opvangen,’ zegt Sørensen, ‘en dankzij deze kunstmatig gevormde rivierbedding zal het worden afgevoerd.’ Ze wijst naar een rood-geel geplaveid pad dat terugvoert naar een kinderboerderij. In totaal kan de onzichtbare opvangplaats 15.000 kubieke meter water bevatten, wat ruwweg neerkomt op 83.000 tot de rand gevulde badkuipen.

Het park is een van de eindpunten van een uitgebreid netwerk van bovengrondse en ondergrondse kanalen, groenplaatsen, speciaal aangepaste wegen en afwateringsvijvers. Het Skybrudsplan, of ‘wolkbreukbeheerplan’, kost 1,8 miljard euro en moet de stad de komende honderd jaar beschermen tegen perioden met zeer ernstige regenval.

Extreem weer

Extreem weer trof afgelopen zomer heel Europa en zal zich in de toekomst, met de toenemende opwarming van de aarde, waarschijnlijk nog vaker voordoen. Sommige delen van het continent hadden te maken met hittegolven, branden en droogte, andere werden getroffen door onvoorspelbare stormen. De Deense hoofdstad is een van de locaties die worden bedreigd door hevige regenval en overstroming. In juli viel er in Denemarken twee keer zo veel regen als normaal, meer dan de afgelopen 149 jaar ooit in één maand was waargenomen.

Er dreven dode ratten door de straten

Velen dachten daarbij terug aan 2011, het jaar dat de stad een soort collectief trauma beleefde, een moment van chaos dat achteraf kan worden gezien als een wake-upcall. In de avond van 2 juli van dat jaar viel in een paar uur net zoveel regen uit de hemel als normaal gesproken in twee maanden. Tienduizenden mensen zaten zonder stroom, het traumacentrum van het academisch ziekenhuis moest worden geëvacueerd, delen van de historische citadel stortten zelfs in en kapotte verwarmingsbuizen bezorgden meerdere mensen brandwonden. De telefoonlijnen van de politie waren drie dagen buiten gebruik, terwijl de Wereldgezondheidsorganisatie haar Europese hoofdkwartieren moest sluiten en de boedel uit het pretpark Tivoli moest worden geëvacueerd.

Later dreven er dode ratten door de straten. Onderzoek wees uit dat 22 procent van de betrokken werknemers in de weken dat de rommel werd opgeruimd ziek werd. Eén persoon stierf aan een infectie. Gevangenen kregen maaltijden van McDonald’s, omdat de keukens niet bruikbaar waren. In Kopenhagen alleen al werd de schade geschat op 800 miljoen euro. De stad reageerde besluitvaardig. Nog geen jaar later presenteerde Kopenhagen zijn eerste Skybrudsplan. Sindsdien is het concept ieder jaar verder ontwikkeld, en tot tenminste 2035 staat een verdere uitbreiding gepland.

Water temperen

Jan Rasmussen (61) werkt sinds 1990 als ingenieur voor de stad en is een van de opstellers van het plan. Hij heeft zich zijn hele leven op het water toegespitst, waarbij hij zich de eerste twintig jaar van zijn carrière inzette om het schoner te maken. Hij zorgde er samen met medewerkers van de watervoorziening voor dat het ooit zo gore water in de haven schoon genoeg werd om in te zwemmen. ‘Eerlijk gezegd had ik zelf nooit gedacht dat het zou lukken,’ aldus Rasmussen.

Tegenwoordig doet hij zijn uiterste best om het zo te houden. Als er in korte tijd te veel water uit de hemel valt, raken ook de beste afvoersystemen overvoerd. Rioolzuiveringscentrales en afvoerbuizen kunnen de toevloed niet aan en ondergrondse ruimtes stromen over. In een dichtbevolkte stad zijn er weinig natuurlijke wegen voor het water om te ontsnappen, dus volgt het de weg van de minste weerstand en baant het zich in een vieze, modderige stroom een weg door de stad.

‘Je moet het temperen en in banen leiden, zodat het geen schade veroorzaakt,’ zegt Rasmussen. Na de storm van 2011 maakte hij samen met andere experts een overstromingsplattegrond van het regenwater. Ze documenteerden de stijgingen en dalingen en markeerden ook dichte oppervlakten, daken en groene stukken grond in hun overzicht. De plattegrond gebruikten ze om de routes uit te lichten die het water zou nemen, evenals de plekken waar het op obstakels zou stuiten.

‘Het Skybrudsplan levert meer op en kost minder’

Uiteindel...

In 2008, het jaar van de torenhoge olieprijzen, begon Uruguay aan een snelle overstap naar andere energiebronnen. Inmiddels wordt tot wel 98 procent van de elektriciteit in het land duurzaam opgewekt.

Het waren de eerste jaren van deze eeuw en wereldwijd gingen de prijzen van fossiele brandstoffen omhoog. Nadat de prijs van ruwe olie in de jaren tachtig een tijdlang had gefluctueerd en eind 2001 een dieptepunt van 20 dollar per vat had bereikt, verdrievoudigde hij gedurende de zes jaar daarna, totdat een nieuwe oliecrisis de prijs op 3 juli 2008 opjoeg tot een record van 145 dollar per vat. Uruguay importeert zijn olie, dus dat was een probleem.

De vraag naar energie was het jaar ervoor met 8,4 procent gestegen en de energierekening van de Uruguayaanse huishoudens steeg navenant. Onder de 3,4 miljoen mensen tellende bevolking groeide de onrust. Bij gebrek aan alternatieven zag president Tabaré Vázquez zich gedwongen tegen een hogere prijs energie te kopen van buurlanden, hoewel Argentinië, Uruguay en Paraguay een akkoord hadden gesloten om elkaar te helpen in tijden van nood.

Vázquez moest snel een beslissing nemen om uit deze val te ontsnappen

Vázquez moest snel een beslissing nemen om uit deze val te ontsnappen. Hij nam een onwaarschijnlijke adviseur in de arm, de kernfysicus Ramón Méndez Galain, die het elektriciteitsnet van het land zou omvormen tot een van de schoonste ter wereld. Momenteel komen aan het opwekken van elektriciteit in Uruguay vrijwel geen fossiele brandstoffen meer te pas. Afhankelijk van het weer is 90 tot 95 procent van de elektriciteit van het land van duurzame oorsprong. In sommige jaren werd zelfs 98 procent bereikt.

Het uitfaseren van fossiele brandstoffen was een van de hoofdthema’s tijdens de klimaattop in Dubai, eind vorig jaar. Na een week lang gespannen onderhandelen werd besloten om af te stappen van fossiele brandstoffen voor het opwekken van energie, al zijn lobbyisten, regeringen en milieuexperts het nog niet eens over de manier waarop die transitie moet plaatsvinden.

Een oplossing zou kunnen liggen in wat Uruguay de afgelopen vijftien jaar heeft bereikt.

Transitie

‘Ik had veertien jaar in het buitenland gewerkt en toen ik terugkwam was er die energiecrisis. Maar de enige oplossing die werd overwogen was de bouw van een kerncentrale, en verder niets,’ zegt Galain. ‘Ik was kernfysicus, dus ik had wel enige kijk op het probleem.’ Hoe meer hij zich in de kwestie verdiepte, des te sterker hij ervan overtuigd raakte dat kernenergie niet de oplossing was voor Uruguay. In plaats daarvan pleitte Galain voor duurzame bronnen. Hij publiceerde zijn bevindingen in een rapport en betoogde dat het land volledig moest inzetten op windenergie. Kort daarna werd hij gebeld met de vraag of hij de nieuwe Uruguayaanse minister van Energie wilde worden, zodat hij zijn plan ten uitvoer kon brengen.

Maar economisch gezien is het een Zuid-Amerikaans succesverhaal

Uruguay is een klein land dat zit ingeklemd tussen twee reuzen. Buenos Aires, de almaar uitdijende hoofdstad van Argentinië, ligt 50 kilometer ten zuiden van de monding van de Rio de la Plata, die een deel vormt van de grens tussen de twee landen, terwijl Uruguay in het noorden aan Brazilië grenst. In die context wordt het land gemakkelijk over het hoofd gezien. Maar economisch gezien is het een Zuid-Amerikaans succesverhaal. Het bnp per hoofd van de bevolking bedroeg in 2022 ruim 25.000 euro, volgens de Wereldbank het hoogste op het continent; slechts een fractie van de bevolking leeft in extreme armoede. Het land kent een snelgroeiende middenklasse, zo’n 60 procent van de bevolking, en de verwachtingen voor de toekomst zijn rooskleurig.

Door deze demografische verandering is de behoefte aan de verlokkingen van een moderne, eenentwintigste-eeuwse levenswijze toegenomen. Huizen worden uitgerust met was- en afwasmachines en airconditioning is de normaalste zaak van de wereld geworden, net als reusachtige flatscreen-tv’s en op internet aangesloten apparatuur. Voor dat alles is elektriciteit nodig. In de afgelopen tien jaar heeft Uruguay onder de bezielende leiding van Galain een vijftigtal windmolenparken geïnstalleerd, het elektriciteitsnetwerk CO2-neutraal gemaakt en het aantal waterkrachtcentrales opgevoerd.

Het ‘narratief’

Maar de grootste uitdaging was het veranderen van het ‘narratief’ over duurzame energiebronnen. Er bestonden in die tijd nog veel misvattingen over duurzame energie, zegt Galain: het was te duur, te instabiel en het zou tot meer werkloosheid leiden. Om alle lagen van de maatschappij mee te krijgen was het van groot belang om met andere verhalen te komen.

‘Niemand geloofde dat het ons zou lukken. We hadden nieuwe oplossingen nodig. We moesten dingen anders gaan doen,’ zegt Galain. ‘Vandaag de dag zeggen zelfs leden van het toenmalige kabinet tegen me: “Toen je die dingen in 2008 op tv zei, vroegen we ons ...

Keniaanse topsporters hebben de grenzen van fysieke prestaties met hardlopen verlegd. Maar ook voor mindere goden heeft de sport een belangrijke betekenis: deze is voor Kenianen een manier om contact te maken en biedt perspectief op een betere toekomst voor zichzelf en hun gemeenschap.

Alweer heeft een Keniaanse atleet een belangrijk record gebroken. Begin oktober, in Chicago, verbeterde Kelvin Kiptum het wereldrecord op de marathon bij de mannen. Daarmee overtrof hij de prestatie van de Keniaanse ‘filosoof-koning van het hardlopen’, Eliud Kipchoge, met ruim een halve minuut. Een geweldige mijlpaal, maar toch niet uniek dit jaar, want in juni vestigde de Keniaanse Faith Kipyegon in zeven dagen tijd twee nieuwe wereldrecords, op de 1500 en 5000 meter (het record op die laatste afstand werd overigens drie maanden later verbroken door de Ethiopische Gudaf Tsegay).

Overlijden Kelvin Kiptum

Kelvin Kiptum en zijn coach, de Oegandees Gervais Hakizimana, zijn op 11 februari omgekomen bij een auto-ongeluk in de buurt van de Keniaanse stad Eldoret. Kiptum is slechts 24 jaar geworden.

De internationale atletiekwereld reageerde geschokt. Sebastian Coe, voorzitter van de internationale atletiekbond, zei dat Kiptum ‘een ongelooflijke atleet was die een ongelooflijke erfenis achterlaat’.

Ook in Kenia is het verdriet om de dood van de wereldrecordhouder groot. ‘Kelvin Kiptum was een ster’, aldus een bericht op sociale media van de Keniaanse president William Ruto. ‘Zijn mentale kracht en discipline waren ongeëvenaard. Kiptum was onze toekomst.’

Kiptum zou in april aan de start staan van de marathon van Rotterdam, waar hij een aanval zou doen op zijn eigen wereldrecord. Met een persoonlijk record van 2 uur en 35 seconden leek de Keniaan voorbestemd om als eerste marathonloper onder de magische grens van twee uur te duiken. Helaas zal hij deze belofte nooit waar kunnen maken.

Ook hardlopers uit andere Oost-Afrikaanse landen, met name Ethiopië en Oeganda (en soms Tanzania en Burundi), blinken sinds jaar en dag uit op het wereldpodium, maar het zijn vooral Kenianen die de internationale atletiek hebben getransformeerd en de grenzen van de fysieke prestatie door middel van hardlopen hebben verlegd.

In Kenia zijn dergelijke prestaties vaak doordesemd van een diepe symboliek, waarbij allerlei opvattingen over nationalisme, politiek protest en lokale identiteit een rol spelen. De records die Kipyegon binnen één week verbeterde inspireerden de Keniaanse president William Ruto tot mooie woorden over hard werken en nationale trots. ‘Vasthoudendheid, focus, streven naar perfectie en een winnaarsmentaliteit zijn een recept voor grootsheid,’ zo schreef hij op sociale media. ‘Wat een atlete! Wat een inspiratie! Wat een kampioene! Gefeliciteerd, Kenia is enorm trots op je.’

Kalebas vol mursik

Kranten lieten foto’s zien van Kipyegon en haar gezin met vicepresident Rigathi Gachagua tijdens een bezoek aan het presidentiële paleis, anderen stelden dat haar heldendaden lieten zien hoe Kenianen ‘kunnen slagen zonder Ruto of Raila’, de kandidaten voor de Keniaanse presidentsverkiezingen van 2022. Toen Kelvin Kiptum na zijn triomf in Chicago terugkwam in Nairobi, werd hij getrakteerd op een kalebas vol mursik, een gefermenteerde melk die populair is onder de Kalenjin, een volk in het westen van Kenia; het betrof een traditie die teruggaat tot begin jaren zeventig.

Dit enthousiasme is herkenbaar voor iedereen die het Keniaanse hardlopen volgt. In de afgelopen zestig jaar heeft de atletiek telkens een podium geboden waarop Kenianen konden excelleren, en vaak werd dit succes verbonden aan hogere sociale en politieke ambities. Het Keniaanse hardlopen is een interessant onderwerp gebleken voor auteurs met de meest uiteenlopende achtergronden. Zij schreven verhalen over de sport waarin de heldendaden van topatleten centraal stonden; atleten die het hardlopen gebruikten om hun leven te veranderen, de nationale eenheid te bevorderen en elkaar te inspireren.

‘Je ziet dat als je in de groep blijft en begrip voor elkaar hebt, je sterk wordt en discipline en teamgeest krijgt’

Hoewel dergelijke interpretaties zeker van belang zijn, wordt de sport daarmee beperkt tot een onderdeel van grotere politieke projecten of tot een weg naar individuele sociale mobiliteit waarbij hard werken, natuurlijk talent en ‘cultuur’ succes bepalen. Verhalen over topsporters die allerlei ontberingen overwinnen kunnen weliswaar inspirerend zijn, maar ze verdoezelen vaak de sociale dynamiek van de Keniaanse hardloopcultuur en gaan voorbij aan de vele manieren waarop Kenianen betekenis en nut proberen te vinden in de sport.

De sociale relaties binnen familie, school, team en gemeenschap vormen de netwerken die het Keniaanse hardlopen en zijn lange, roemruchte geschiedenis schragen – dat zijn hoge ligging een ideale trainingsplek is voor veel atleten en ook wel ‘sta...