Το τραύμα του ξεπεσμού

04/17/22 • 16 min

Διορθωτικά μαθήματα Ιστορίας με τον Γιώργο Θ. Μαυρογορδάτο

Οι περισσότεροι πρόσφυγες βίωσαν μία βίαιη διαδικασία κοινωνικού υποβιβασμού. Εύποροι αγρότες βρέθηκαν σε αστικές παραγκουπόλεις, ενώ αστοί βρέθηκαν στην ύπαιθρο. Ως ξεπεσμός βιώθηκε και η απώλεια της περιουσίας, η μετάβαση από μη χειρωνακτική σε χειρωνακτική εργασία, από θέση αφεντικού σε θέση μισθωτού και ιδίως εργάτη, η αμείλικτη ανάγκη να βρουν οι γυναίκες εξωτερική εργασία, αφού πολλοί άνδρες είχαν χαθεί. Μεταξύ προσφύγων και γηγενών δημιουργήθηκε και χάσμα «εθνοτικό» (ethnic). Πλήθος γλωσσικές και άλλες ιδιαιτερότητες διαφοροποιούσαν τους πρόσφυγες από τους γηγενείς. Το χάσμα διευρύνθηκε και συντηρήθηκε από την οικιστική απομόνωση των προσφύγων, που υπαγορεύθηκε από την πιεστική αντικειμενική ανάγκη ταχύτερης στέγασής τους.

Previous Episode

Ανθεκτικοί μύθοι, προσφυγικά χρέη και αποζημιώσεις

Η αγροτική αποκατάσταση περιέλαβε περισσότερους από τους μισούς πρόσφυγες, αλλά η χωρητικότητα της υπαίθρου είχε πια εξαντληθεί. Είναι λοιπόν μύθος ότι οι Βενιζελικοί τάχα εγκατέστησαν πολλούς πρόσφυγες στις μεγάλες πόλεις για λόγους αποκλειστικά εκλογικούς. Τους πρόσφυγες ταλαιπώρησαν για δεκαετίες τα χρέη που δημιούργησε η αποκατάστασή τους, αλλά και η προσδοκία αποζημιώσεων για τις περιουσίες που άφησαν πίσω. Μόνο μία μειοψηφία μπορεί να θεωρηθεί ότι έλαβε ικανοποιητική ή και υπερβολική αποζημίωση. Τελικά η προσφυγική αποκατάσταση δεν σημείωσε καθολική επιτυχία και έμεινε ανολοκλήρωτη, με σοβαρές ανισότητες και αδικίες, σε βάρος κυρίως σημαντικής μερίδας των «αστών» προσφύγων, δηλαδή των προσφύγων στις πόλεις.

Next Episode

Στα όρια του ρατσισμού

Οι αντιλήψεις και συμπεριφορές πολλών γηγενών απέναντι στους πρόσφυγες άγγιξαν τα όρια κανονικού ρατσισμού. Αμφισβητούσαν την ίδια την «ελληνικότητα» των προσφύγων, με ονομασίες όπως «τουρκόσποροι», «τουρκογεννημένοι» και «γιαουρτοβαφτισμένοι». Αμφισβητούσαν επίσης την ηθική των γυναικών προσφύγων, που ήσαν κατεξοχήν ευάλωτες σε εργοδότες. Πίστευαν ότι αυτοί έφεραν άδικα το βάρος της προσφυγικής αποκατάστασης και των αποζημιώσεων, ενώ οι πρόσφυγες ήσαν οι «ξένοι» που ήρθαν να τους πάρουν τη γη τους, γεωργική αλλά και αστική, και τις δουλειές τους, στη βιομηχανία και στο εμπόριο. Η επιδίωξη των γηγενών να διώξουν τους πρόσφυγες και να αρπάξουν τα χωράφια τους τροφοδοτούσε συνεχείς συγκρούσεις στην ύπαιθρο.