Στα όρια του ρατσισμού

04/24/22 • 16 min

Διορθωτικά μαθήματα Ιστορίας με τον Γιώργο Θ. Μαυρογορδάτο

Οι αντιλήψεις και συμπεριφορές πολλών γηγενών απέναντι στους πρόσφυγες άγγιξαν τα όρια κανονικού ρατσισμού. Αμφισβητούσαν την ίδια την «ελληνικότητα» των προσφύγων, με ονομασίες όπως «τουρκόσποροι», «τουρκογεννημένοι» και «γιαουρτοβαφτισμένοι». Αμφισβητούσαν επίσης την ηθική των γυναικών προσφύγων, που ήσαν κατεξοχήν ευάλωτες σε εργοδότες. Πίστευαν ότι αυτοί έφεραν άδικα το βάρος της προσφυγικής αποκατάστασης και των αποζημιώσεων, ενώ οι πρόσφυγες ήσαν οι «ξένοι» που ήρθαν να τους πάρουν τη γη τους, γεωργική αλλά και αστική, και τις δουλειές τους, στη βιομηχανία και στο εμπόριο. Η επιδίωξη των γηγενών να διώξουν τους πρόσφυγες και να αρπάξουν τα χωράφια τους τροφοδοτούσε συνεχείς συγκρούσεις στην ύπαιθρο.

Previous Episode

Το τραύμα του ξεπεσμού

Οι περισσότεροι πρόσφυγες βίωσαν μία βίαιη διαδικασία κοινωνικού υποβιβασμού. Εύποροι αγρότες βρέθηκαν σε αστικές παραγκουπόλεις, ενώ αστοί βρέθηκαν στην ύπαιθρο. Ως ξεπεσμός βιώθηκε και η απώλεια της περιουσίας, η μετάβαση από μη χειρωνακτική σε χειρωνακτική εργασία, από θέση αφεντικού σε θέση μισθωτού και ιδίως εργάτη, η αμείλικτη ανάγκη να βρουν οι γυναίκες εξωτερική εργασία, αφού πολλοί άνδρες είχαν χαθεί. Μεταξύ προσφύγων και γηγενών δημιουργήθηκε και χάσμα «εθνοτικό» (ethnic). Πλήθος γλωσσικές και άλλες ιδιαιτερότητες διαφοροποιούσαν τους πρόσφυγες από τους γηγενείς. Το χάσμα διευρύνθηκε και συντηρήθηκε από την οικιστική απομόνωση των προσφύγων, που υπαγορεύθηκε από την πιεστική αντικειμενική ανάγκη ταχύτερης στέγασής τους.

Next Episode

Οι πρόσφυγες ως ρυθμιστές των εκλογών

Οι πρόσφυγες ήσαν εκείνοι που εξασφάλισαν μετά το 1922 την εκλογική επικράτηση του Βενιζελισμού και την επιβολή της Αβασίλευτης Δημοκρατίας. Χωρίς τη διαρροή προσφύγων προς τον Αντιβενιζελισμό και προς την Αριστερά, ο Βενιζελισμός θα είχε παραμείνει στην εξουσία μέχρι τον πόλεμο και η Αβασίλευτη θα είχε εμπεδωθεί. Οι αλύτρωτοι Έλληνες και μελλοντικοί πρόσφυγες ήδη από το 1914-15 είχαν στραφεί στον Βενιζελισμό, που τους υποσχόταν σωτηρία. Μετά την Καταστροφή, μόνο χάρη στον Βενιζελισμό απέκτησαν όσα απέκτησαν: περίθαλψη, σπίτια, χωράφια, αποζημιώσεις, πλήρη πολιτικά δικαιώματα Ελλήνων πολιτών και προστασία απέναντι στην εχθρότητα των γηγενών. Υπήρχε επιπλέον η οιονεί θρησκευτική προσήλωσή τους στον Βενιζέλο.