Onderwijs leiden met hart en ziel

Te gast is Marnix Reijmerink, partner in De School voor Transitie, met wie ik spreek over doorleefd persoonlijk leiderschap naar aanleiding van het boek Taal van Transitie. Je roeping als leider in een wereld in verandering.

Kenmerkend voor doorleefd persoonlijk leiderschap is dat je als leidinggevende emotioneel diepgaand in dialoog gaat met jezelf en met anderen over wie jij bent en wat jij in beweging wilt zetten in de wereld. Via je levenslijn vind je je persoonlijke roeping. Die valt niet samen met je rol als leidinggevende, maar draagt en kleurt al jouw sociale, maatschappelijke en professionele rollen. In je roeping komen jouw persoonlijke identiteit en purpose samen.

Marnix vertelt ook over zijn eigen roeping: een kameraad die avontuur brengt op weg naar overgave. Hij baseert deze op zijn ervaringen van caring, daring en gemis in zijn jeugd, in zijn manier van hechten en verbinden en in zijn loopbaan als leraar en leidinggevende.

Caring en daring zijn twee even belangrijke kernbegrippen in de leiderschapsvisie en de veranderkundige werkwijze van de School voor transitie, waar hij als partner voor werkt. Transitie is een doorleefde manier van omgaan met externe veranderingen. In de werkcontext is een verandering vaak een gegeven van buitenaf, maar is de beleving voor iedereen anders. De welbekende weerstand bij verandering ziet hij dan ook als een kwestie van beleving: het niet hebben kunnen aangaan van verlies, afscheid en rouw.

Marnix geeft ook aan hoe de transitiecirkel van hun school werkt. Daarbij ga je met jezelf en met elkaar een weg van zes stappen: contact en welkom, hechting en veerkracht, verbinding en intimiteit, verlies en afscheid, rouw en integratie en tot slot betekenisgeving en roeping.

Deze podcast is mede mogelijk gemaakt door ATTC, schoolleidersopleiding in Hilversum, en De vallei van het goede leven.

In deze eerste aflevering van een nieuw seizoen spreek ik met leerkracht en psycholoog Eefke en jeugdhulpverlener Erik Faasen over en naar aanleiding van een boek van Haim Omer: Nieuwe autoriteit, verbindend gezag voor het onderwijs.

In dit boek staan vier principes voor nieuwe autoriteit die afgezet worden t.o. de klassieke autoriteitsopvatting:

1. Aanwezigheid i.p.v. afstand

2. Ondersteuning door de groep i.p.v. hiërarchie volgen

3. Zelfbeheersing i.p.v. controle en gehoorzaamheid

4. Volharden en verduren i.p.v. straf en vergelding.

`In hun werk met scholen vertalen Eefke en Erik deze principes in twee basisvragen:

1. Wat zijn jouw eigen waarden?

2. Wat zijn jouw grenzen?

En zes pijlers:

1. Zelfcontrole

2. Aanwezigheid

3. Transparantie

4. Herstel van de relatie

5. Verzet

6. Steunnetwerk

In het gesprek vertalen zij die zes pijlers in houdingen en interventies van verbindend gezag.

Die houdingen zijn:

1. Kalmte

2. Stilte

3. Uitgestelde reactie

4. Begrenzen, duidelijke kaders

5. Nabijheid. Fysiek en emotioneel

6. Werken aan herstel

7. Mildheid: geef niet de schuld aan jezelf, de leerling of ouder, maar aan de interactie.

Die interventies zijn:

1. Zeer bewust ergens in de klas of de school aanwezig zijn

2. Het inschakelen van een steunnetwerk

3. Het oplossingsverzoek

4. De aankondiging

5. De sit in

6. De aanwezige schorsing

7. Ouderbijeenkomsten verbindend gezag

In een woord is verbindend gezag ‘autoritatief’, een mix van autoritair en permissief. Het gaat steeds over zowel duidelijk begrenzen als bewust aanwezig zijn en in relatie blijven.

Deze podcast is mede mogelijk gemaakt door ATTC, schoolleidersopleiding in Hilversum.

Mijn naam is Taco Visser en mijn motto is lesgeven en leidinggeven met liefde.

Te gast zijn Isolde de Groot, universitair docent en opleidingscoördinator van de Master Burgerschap en Kwaliteit van Samenleven aan de Universiteit voor Humanistiek, en Erik Renkema, adviseur identiteit en onderwijstheoloog bij Verus, vereniging voor katholiek en christelijk onderwijs, met wie ik spreek over burgerschap in relatie tot levensbeschouwelijke vorming. Het pabo studieboek van Tamar Kopmels, getiteld Verhalen vertellen en vragen stellen, levensbeschouwelijk leren en betekenisvol burgerschap, vormt de aanleiding voor ons gesprek. Onderwijs in burgerschap staat vol op de agenda van po, vo en mbo. De overheid heeft onlangs de burgerschapswet aangescherpt. Maar wat is goed burgerschapsonderwijs? Geef je daar les in via een vak of projecten, dat je daarna toetst op kennis en competenties? Of zit burgerschap verweven in het onderwijs, de schoolcultuur en de visie op goed onderwijs? Voor Isolde en Erik is het eerste in elk geval een veel te smalle onderwijsopvatting. De humaniste Isolde heeft een procesopvatting van burgerschap in plaats van deze productopvatting. Burgerschap is samen handelen, betekenis geven en participeren in een democratische context, zoals de school en onze samenleving. Democratie is voor haar niet alleen een politiek systeem, maar ook een houding van waaruit je in gesprek gaat met elkaar, ieder vanuit de eigen waarden en persoonlijke levensbeschouwing, met kleine l. Ook de liberaal christen Erik hekelt een te smalle toetsgerichte opvatting. In zijn visie is een burger een mens in relatie en gaat burgerschapsonderwijs over persoonsvorming in relatie tot anderen. Die anderen zijn mensen dichtbij, maar ook vreemde mensen ver weg en de stemmen uit levensbeschouwelijke tradities, met grote L. Hij noemt dit levensbeschouwelijke burgerschapsvorming, een vorming waarin existentiële waarden en visies een rol spelen.

Tot slot komt de auteur van Verhalen vertellen en vragen stellen aan het woord, Tamar Kopmels, die een praktijkgerichte toelichting geeft op het boek. Deze podcast is mede mogelijk gemaakt door ATTC, schoolleidersopleiding in Hilversum, en De vallei van het goede leven.