Maxim Februari: bescherming van onze burgerrechten bij de toenemende digitalisering.

Maxim Februari is jurist, schrijver, filosoof en kunsthistoricus en debuteerde in 1989 als schrijver met De zonen van het uitzicht, waarvoor hij het daaropvolgende jaar de Multatuliprijs ontving. Voor zijn beschouwend proza kreeg Februari de P.C. Hooftprijs voor Letterkunde 2020 toegekend. Tot 2023 schreef hij een wekelijkse column voor NRC Handelsblad. In 2023 publiceerde hij het boek "Doe zelf normaal" én sinds kort draagt hij bij aan Vrij Nederland.
INHOUD PODCAST: Veel zaken die vroeger een kwestie waren van ons eigen persoonlijke geweten, worden nu bepaald door nieuwe technologie. Digitale technologie maakt het niet alleen voor bedrijven, maar ook voor overheden makkelijker om regels op te leggen, af te dwingen en te handhaven.
Langzamerhand verandert door deze digitalisering ons vertrouwde rechtssysteem. En niet ten goede: het is erosie. Technologie en computercode poetsen de menselijke factor weg. Op verschillende plaatsen in ons land wordt computercode gebruikt om een norm te stellen van ‘goed en fout’ en die toe te passen. En dat zonder de noodzakelijke procedures die juridische regels normaal gesproken moeten doorlopen.
Technologische ‘oplossingen’ gaan daarmee buiten de ‘afweginginfrastructuur’ om, wat onze rechtsstaat in de kern is. Dit is een van de belangrijkste punten uit het boek van filosoof, jurist en schrijver Maxim Februari Doe zelf normaal, dat ik deze zomer las. Hard op weg het belangrijkste boek van 2023 te worden.
Februari beschrijft dat door digitalisering een overheid het gedrag van burgers opeens veel sneller en dwingender kan bepalen. Denk maar aan de QR-code tijdens de coronapandemie als bewijs dat je gevaccineerd of negatief getest was, zodat je ergens toegang kon krijgen. Je bent welkom of niet. Je bent rood of groen. Je hebt zelf geen inspraak meer, er wordt niet meer over gepraat, nagedacht of geargumenteerd. De data spreken de waarheid.
Door de digitalisering verandert er dus iets in het recht. In onze rechtspositie. De macht verschuift in de staat, van de wetgevende en rechterlijke macht naar de uitvoerende macht. Deze controleert dan in zijn eentje, en handhaaft tegelijkertijd. Met behulp van technologie legt het regels dwingend op. Omdat er in de uitvoerende macht steeds meer technologie wordt gebruikt om te bepalen wat goed en fout is, kunnen burgers zich opeens niet langer tot de wet verhouden.
Februari is bang dat overheden de klimaatcrisis massaal gaan aangrijpen om onze burgerrechten in te perken. Government by emergency, regeren in een noodtoestand, waarbij burgers gedwongen worden middels technologie. Dat onder de noemer ‘uitzonderlijke omstandigheden’ ons individuele recht overboord gaat en we een cultuur krijgen waarin inbreuk op onze grondrechten en de daarbij behorende gebrekkige verantwoording ‘het nieuwe normaal’ worden.