
Wat en Leedji fortelt
tjabelstünj
Alle Episoden
Beste Episoden
Top 10 Wat en Leedji fortelt Episoden
Goodpods hat eine Liste der 10 besten Wat en Leedji fortelt Episoden kuratiert, sortiert nach der Anzahl der Hörvorgänge und Likes, die jede Episode von unseren Hörern erhalten hat. Wenn du Wat en Leedji fortelt zum ersten Mal hörst, gibt es keinen besseren Ort, um zu beginnen, als mit einer dieser herausragenden Episoden. Wenn du ein Fan der Sendung bist, stimme für deine Lieblings-Wat en Leedji fortelt Episode ab, indem du deine Kommentare auf der Episodenseite hinzufügst.

Scorpions – Wind of Change
Wat en Leedji fortelt
12/11/17 • 4 min
„En dit es wes, dat ön di üđer Diil fan Dütsklön nönt weđer sa uur ken, üs’t wiar. Di Winj fan Foranering, wat al en Tir aur Euroopa tair, kür ek bi Dütsklön fuarbigung.“
Desjirem Uurter sair di SPD-Iarenfuarseter Willy Brandt di 10. Nowember 1989. Dit wiar jen Dai eeđer di Müürfal. Hok Tiindüüsent Mensken ging luas en wil aur di Grens hen tö Weestdütsklön. Di Liren haa fiiret en wiar bliir. Willy Brandt sair, dat di Forhualings twesken di Borigers ön Uast- en Weestdütsklön nii bigen skul.
Di Scorpions noom di Uurter fan Willy Brandt en maaket diar 1991 dit Leedji „Wind of Change“ üt. Ja wiar ön August 1989 ön Moskau āptreeren en her diar salev mefingen, dat höm wat aneri wil.
Di Tekst fortelt fan en Mensk, wat ön Moskau kaiert en di „Winj fan Foranering“ jert. Dit es en Nacht ön August, Soldaaten gung bi höm fuarbi. Di Sjungster föölt, dat di Wārel naier töhopkumt en fraaget, of irgendwan hoken her teenk kür, dat di Mensken jam sa nai üs Bröđern wiis kür. Em ken fööl, dat en nii Tökumst kumt. Di Sjungster teenkt oler muar om forgingen Tiren en harket tö di Foranering. Di es üs en Storem, wat ek fan di Tir stopet uur ken en wat fuar Freer söricht. Di Sjungster sair uk, dat di Mensken ön Uasten en Weesten jam ditsalev wenski: „Let your balalaika sing what my guitar wants to say“. Di Balalaika es en Instrument üt di rusisk Musik en staant fuar di Uasten, di Gitār fuar di Weesten. Sadening jeft’t nönt forskeligs twesken di Liren fuarbüten jaar Spraak.
Ön di Jaaren 1989 en 1990 jaav‘t gurt Foranerings. Ön di Sowjetunioon wiar Michail Gorbatschow di Baas fan Staat en Partai. Hi wil Glasnost en Perestroika tö sin Lön bring, dit jit Transparenz en Foranern. Diarom let’r di Staaten benen fan di Sowjetunioon üs ain Staaten önerkeen. Dit jaav demokraatisk Reformen ön di Staaten, tö Bispöl ön Poolen en Ungarn. Bütendit heer Gorbatschow höm al 1986 töhop me US-Präsident Ronald Reagan ön’t Fiirsen diarfuar iinseet, dat ofröstet uur skul. Di Kuul Krich wil sa sin Grün forlees.
Üs Gorbatschow ön Jüüni 1989 ön Bonn wiar, siar‘r, dat di Müür weđer forswinj kür, wan’t dit ek muar jaav, hur’s fuar becht uuren wiar.
Ön’t salev Jaar feel di Müür; di Grens benen fan Dütsklön wiar iipen. Di biiđing dütsk Staaten kām jam weđer naier. Di 1. Jüüli 1990 aurnoom di DDR dit weestdütsk Wirtsjaftssysteem. Di 3. Oktoober 1990 skul di DDR da uk dit Grüngisets aurnem. Di biiđing Staaten waar tö en iinicht Dütsklön.
Ön’t salev Jaar iinicht jam me di „Charta fan Paris“ 32 europeeisk Lönen, uk di Sowjetunion, en USA en Kanada, dat ja di Demokratii üs iining Staatsfuarem haa wil, dat Seekerhair en Iinhair ön Euroopa wiis skul en dat di Liren jaar Menskenrochten fo skul. Da wiar di Kuul Krich eegenlig tö Jen.
En sa ging waaraftig en Winj fan Foranering döör di Histoori.
Das Lied „Wind of Change“ wurde 1991 von den Scorpions geschrieben. Es spricht von einer bestimmten, besonderen Stimmung, die es in der Sowjetunion kurz vor dem Mauerfall gab. In den Jahren 1989 und 1990 setzte Michail Gorbatschow Reformen in der Sowjetunion durch, die das Land öffneten. Er meinte auch, dass eine Öffnung der innerdeutschen Grenze möglich sei. Mit der Charta von Paris 1990, mit der die 32 unterzeichnenden Länder unter anderem die Demokratie als einzige Staatsform anerkannten und sich auf Einheit und Sicherheit in Europa einigten, war der Kalte Krieg eigentlich vorbei.
Bild: Vladimir Menkov, Creative Commonsby-sa 3.0 deed.en, via wikimedia commons

Sholom Secunda & Jacob Jacobs – Bei mir bistu shein
Wat en Leedji fortelt
02/14/22 • 4 min
Bei mir bist du schoen – please let me explain
bei mir bist du schoen – means you’re grand
bei mir bist du schoen – again i’ll explain
it means you’re the fairest in the land
Bei mir bist du schoen – dit es niin apartig Wersjoon of Dialekt fan’t Dütsk, man en ain Spraak – Jidisk, di Spraak fan di sa neemt askenāsisk Juuden. En dit Leedji wiar eegenlig uk gaarek ön tau Spraaken me Engelsk, man bluat üp Jidisk. Hat waar 1932 fan Sholom Secunda en Jacob Jacobs fuar dit Musical „Men Ken Lebn Nor Men Lost Nisht“ skrewen, dit jit: Dü kürst lewi, man ja let di ek.
Ön dit Musical gair dit om Jake, wat ön en Skuurfabrik aarbert. Hi heer dit Faamen fan di Fabrikbiseter lef, en hi sjungt dit Leedji, om höör tö weegin, hur mal hi höör lef heer. Likfuul, hur jü ütsjocht, – jü wel dach langsen di dailkst Wüfhaur fuar höm wiis. Wat diar uk twesken kumt, bi’t Jen ken ja jam bifrii.
Dit Musical löp bluat jen Saison. Diareeđer forkoopet Sholom Secunda di Rochten fan’t Leedji. Hat uur sair, dat di Musiker Sammy Cahn hat da ön Harlem ön’t Teooter jert. Hi wiar diar mal fan iinnomen, sin Baas bisöricht di Rochten, en hi skriiv da me sin Meaarberster Saul Chaplin en engelsk Tekst diarfuar. Üđern sair, dat di Bandleader Vic Schoen dit Leedji ön en juudsk Teaater fuan en hat da di Ütiiwer Lou Levy dör. Di jaav’t da sin Frinjer Cahn en Chaplin. Hur dit uk wiar, ön di Tekst gair dit nü ek muar om’t Ütsen fan di Lefst, man om Spraak: „Ik kür dit ön forskelig Spraaken sii, bei mir bistu schein, bella bella, wunderbar – dit alis jit: dü sjochst dailk üt.“
Me desjirem Wersjoon slaaget dit Leedji üp di hiili Wārel. Jest 1937 me di Andrew Sisters, en diareeđer soong dit maning üđer Sjungsters, sa uk Ella Fitzgerald en Zarah Leander.
En da kām’t jit tö wat apartigs. 1938 wiar dit Leedji nemelk ön Nātsi-Dütsklön wel leren. Em taacht, dit wiar en süđerdütsk Dialekt. Üs em da ütfuan, dat dit en Komponist me juudsk Familji skrewen her, jaav’t en gurt Āpröör en dit Leedji waar forbanet. Man di Liren wil amerikaansk Jazz-Musik hiir, diarom dör di Nātsis leeter ön di Taust Wārelskrich dach weđer Forlof tö’t Leedji, man me en anti-semiitisk en anti-bolsjewistisk Tekst.
Ön di Sowjetunjoon skreev da 1943 Anatoli Fidrovsky uk en nii Tekst tö di Wiis, sin wiar satiirisk töögen di Nātsis.
En hur wü jüst bi nii Teksten sen: 1964 skreev di Smith Street Society Jazz Band en Parodii, wat waaraftig nönt muar me’t Originaal tö dön heer:
The bear missed the train and now he’s walking.
And now he’s walking far, and now he’s walking near,
And now he’s riding in a car, and now he’s drinking a can of beer!
The bear missed the train and now he’s walking.
______________________________________________
Bai mir bistu sheyn – das ist kein süddeutscher Dialekt oder Deutsch mit Akzent, sondern Jiddisch. Geschrieben wurde das Lied 1932 von Sholom Secunda und Jacob Jacobs für ein Musical. Aber bekannt wurde es 1937 mit einem englischen Text von Sammy Cahn und Saul Chaplin. Auch in Nazi-Deutschland war es sehr beliebt, bis man herausfand, dass es ein jüdischstämmiger Komponist geschrieben hatte. Es wurde verbannt. Aber die Leute wollten amerikanischen Jazz hören, sodass das Lied mit einem anti-semitischen und anti-bolschewistischen Text wieder zugelassen wurde. In der Sowjetunion schrieb man einen anti-nationalsozialistischen Text und 1964 entstand eine Parodie mit dem Text „The bear missed the train“.

Simon & Garfunkel – Scarborough Fair
Wat en Leedji fortelt
01/30/22 • 4 min
Are you going to Scarborough Fair?
Parsley, sage, rosemary and thyme
Remember me to one who lives there
She once was a true love of mine
Dit Leedji „Scarborough Fair“ jert höm dach ön üs en ual engelsk Leedji, wat da 1966 ön di Wersjoon fan Simon & Garfunkel mal bikeent waar.
Man diar fraaget em jen dach: Wat en hur es Scarborough Fair en hurom sjungt diar hoken fan fjuur Krüüreriien?
Scarborough es en Stat ön di engelsk Graafsjaft Yorkshire bi di Nuurđseeküst. Diar jaav’t fan’t 13. hentö’t 17. Jaarhönert en Hanelsmesi, di Scarborough Fair. Hanelslir üt hiil Engellön kām diarhen, bütendit fan Norweegen, Denemark, di baltisk Staaten en fan’t Byzantiink Rik. Di Mesi bigent di 15. August en waaret 45 Daagen, dit wiar tö di Tir mal lung. Man hat jaav da uk langsen muar Konkurens döör üđer Mesin en Markers, en di Stjüüren waar muar, diarom waar di Scarborough Fair tö jüür en jenicht ön’t 18. Jaarhönert.
Di fjuur Krüüreriien stön ön ualing Tiren fuar wes Saaken. Sa skul di Piđersili di Fordauing help, man uk spirituel wirki, Salwii stön fuar Kraft, Roosmariin fuar Truuhair, Leefdi en Töbeekteenken, Timian fuar Mur.
Ön dit Leedji gair dit om tau, wat jam jens mal lef her. Di Wüfhaur wiar jens di rocht Leefdi fan di Kārming. Üs diar nü hoken tö di Mesi ön Scarborough gair, skel hi di Wüfhaur en Tiring aurbring. Jü skel hok Āpgaawen ütfo, wat ünmöögelk sen: en Sjürt söner Soomen sii en dit da ön en drüch Suar taui, tö Bispöl. Hat jeft Wersjoonen fan’t Leedji, hur jü höm da uk Āpgaawen dēr. Hi skel da en enkelt Peeperkuurn aur en hiili Eeker sii en dit da me en leđern Sekel bārigi. Da jest wel jü höm sin Sjürt söner Suumen dö. Hat es ek wichtig, dat ja di Āpgaawen ütfo, man ja skel dit tömenst forsjuk. Di fjuur Krüüreriien stuun fuar Ainskepen, wat bi di Āpgaawen help ken en tö liker Tir di Leefdi fan di tau Liren stark ken.
Man hat jeft jit en üđer Forklaaring fuar di Krüüreriien. Dit rocht Ialer fan’t Leedji weet em ek seeker. Di Wiis fan deling es noch temelk nii, man fan di Tekst kum noch Diilen üt’t 17. Jaarhönert. Hat jeft hok forskelig Tekstwersjoonen. En sa wiar di Omfērs tö Bispöl uk jens „Sober and grave grows merry in time“ of „Every rose grows merry with time“. En „grows merry in time“ jert höm dach temelk lik tö „rosemary and thyme“ ön.
Safuul diartö. En da haa Simon & Garfunkel jit wat üđers üt dit Leedji maaket. Ja haa en taust Wiis en Tekst töseet. Di es mal aparti, man di fortelt uk fan Soldaaten, wat üp di Bifeel fan Generaals keempi, hurfuar weet ja al gaarek muar. Dit sen Uurter üt dit Anti-Krichsleedji „The Side of a Hill“ fan Paul Simon fan 1963. En sa waar dit Leedji aur Leefdi tö en poliitisk Böör. Aur hat wiar di Tir, hur’t langsen muar Protest töögen di Vietnamkrich jaav, en diar paset dit Leedji mal gur tö: Hat es swaar en kum tö Freer, man em skel dit forsjuk.
______________________________________________
„Scarborough Fair“ ist vor allem bekannt in der Version von Simon & Garfunkel aus dem Jahr 1966. Der Titel verweist auf eine Handelsmesse in der Stadt Scarborough, in der vom 13. bis 17. Jahrhundert Händler aus England und darüber hinaus zusammenkamen. Die Kräuter, die im Lied mehrmals wiederholt werden, stehen für bestimmte Eigenschaften wie Mut, Kraft und Treue. Im Lied geht es um zwei Liebende, die sich unmögliche Aufgaben stellen. Simon & Garfunkel erweiterten das Liebeslied um eine politische Botschaft, indem sie Zeilen eines Anti-Kriegsliedes einfügten.

Nick Kershaw – I won’t let the sun go down on me
Wat en Leedji fortelt
09/11/21 • 2 min
I won’t let the sun go down on me.
Ik let ek tö, dat di Sen aur mi önergair. Diar es jaa hoken mal bliir: langsen gur tö Mur, let höm ek önerfo. Dit Leedji „I won’t let the sun go down on me“ soong Nick Kershaw ön’t Jaar 1983. Eeđer dat’r dit 1984 nii āpnomen her, waar’t da waaraftig bikeent.
Ön di jest Fērs gair dit uk om wat hiil makelks: forty winks in the lobby, make mine a G&T – en Nek ön di Lobby en en Gin Tonic. En da gair’t fiiđer me’t lefst Hobby: dit Sjuken eeđer en Fiind. En Fiind? Hat liket, dat’t dach ek sa hiilendal makelk es. En Reeg söner Jen fan popiiren Hüüsing, ual Kārmings ön stripelt Boksen me en Griinen fan Plastik regiari di Wārel – hur sen wü jir da lönicht?
Good or bad, like it or not, it’s the only one we’ve got.
“The only one we’ve got” – dit es wes di Wārel. Regiaret fan skiinhelig Politikers, wat’t jam gur gung let en en Fiind sjuk. 1983, üs dit Leedji tökām, wiar di USA en di Sowjetunjoon ön di Kuul Krich. Me en Atoomkrich her di Regiaringsliren di Wārel tönöntmaaki kür, diarom wiar dit gur, jens diarom tö teenken, dat’t bluat jen jeft.
Mother nature isn’t in it, three hundred million years
goodbye in just a minute, gone forever, no more tears.
En Ding, wat ek natüürelk es, maaket di Wārel tönönt ön bluat jen Minuut – en diar haa wü uk al di Atoombomb. En irgendhoken heer sin Finger bi di Knop, wat Jen üp alis maaki kür.
En diarom rept di Sjungster uk diar tö āp, dat em wat dö skel, dat em töögen di Atoomwaapen öngung skel:
Break your silence if you would, before the sun goes down for good.
Hual āp tö Swügin, jer di Sen fuar altert önergair. Aur di Sen staant ön desjirem Leedji ek fuar Bliirhair en en dailk Leewent, man jü es di Atoombomb, wat ofsmeten uur.
______________________________________________
„I won’t let the sun go down on me“ sang Nick Kershaw 1983. Das Lied erzählt aber nicht von jemandem, der sich eines schönen Lebens unter der Sonne erfreut. Es geht darum, dass eine Atombombe innerhalb einer Minute die Welt zerstören kann. Und deshalb solle man gegen Atomwaffen protestieren, damit nämlich genau das nicht passiert.

The Skye Boat Song
Wat en Leedji fortelt
08/01/21 • 4 min
Sing me a song of a lass that is gone
Say, could that lass be I?
Merry of soul she sailed on a day
Over the sea to Skye.
Des Leedji keent arkenjen, wat di Seerie Outlander sen heer. Hat es „The Skye Boat Song“, en dit jeft’t ek jest, sent di Seerie weeget uur. Di Tekst fan dit Tiitelleedji kumt üt en Dechting fan 1892, wat Robert Louis Stevenson skrewen heer, dit es di Skriiwer fan „Dit Skatailön“. Di Tekst waar bluat en bet önpaset, üt „lad“ waar „lass“. Aur ön di Seerie gair’t om en „lass“, ön’t Scots es dit en Wüfhaur, man ön di Dechting es’t en „lad“, alsoo en Kārming. En desjirem Kārming es Prins Charles Stuart.
Ön di 1870ers maaket Anne Campbelle MacLeod en Buatstuur üp di Isle of Skye, diarbi soong di Röman en Leedji aur en Kukuuk. Jü skreev di Wiis leeter āp en neemt dit „Skye Boat Song“. Sir Harold Boulton skreev diar da en Tekst tö aur di Jakobiiten. Uk wan dit Leedji nü eegenlig nii wiar, gelt’t mal gau üs en ual gēlisk Leedji.
Di Tekst fortelt fan Prins Charles Stuart, wat eeđer di Slacht fan Culloden 1746 ön en Buat aur tö di Isle of Skye flöcht. Di Liren her gur keempet, man en Injem lair fuulen duar üp dit Slachtfeld, di Liren sen ütarküđer löpen, jaar Hüüsing tönöntmaaket. Ön’t Buat wel Flora aur Prins Charles Stuart waaki, en jen Dai wel hi töbeekkum.
Burned are their homes, exile and death
Scatter the loyal men;
Yet ere the sword cool in the sheath
Charlie will come again.
Prins Charles Stuart wil eegenlig di engelsk Troon fuar sin Familji töbeekwen. Hat wiar di taust Jakobiitenāpröör, di Noom fing’r fan Charles sin Helpers, di Jakobiiten. Dit wiar tö en gurt Diil Skotlir üt di Highlands. Eeđer dat ja muarlop töögen di britsk Regiaringssoldaaten keempet en wonen her, wiar di Slacht fan Culloden en Katastroov. Dit Heer fan di Jakobiiten waar fan di britsk Soldaaten slain, fuulen waar duar maaket, di Rest flöcht. Uk Charles flöcht fif Muunen lung fuar di Regiaringssoldaaten döör di Highlands en aur di Ailönen, di Mensken diar holp höm, uk wan’t jam salev ek gur ging. Üp di Büterst Hebriden raaket Charles da Flora MacDonald. Jü en noch höör Familji forstat höm en organisiaret en Buat fuar Flora aur tö dit Ailön Skye. En Charles ging me höör, omkluaret üs en iirsk Tiinstfaamen. Üp Skye ging ja fan arküđer. Flora waar tau Weeken leeter fastnomen en wiar tirwiis ön di Tower fan London. Sawat jen Jaar leeter kām jü weđer frii. Hentö deling uur jü iaret fuar höör Help. En dit Raakin me Charles uur ön’t Leedji romantisk forklaaret:
Though the waves leap, soft shall ye sleep,
Ocean’s a royal bed.
Rocked in the deep, Flora will keep
Watch by your weary head.
Irgendwan ön di 1880er Jaaren jert da Robert Louis Stevenson dit Leedji. Hi taacht, dat di Tekst ünwiartig wiar fuar sa’n klaagin Wiis. Diarom skreev hi salev en Tekst, wiimuriger üs di üđer. Hat gair diar muar om en breeken Kārming, wat alis en uk höm salev forleesen heer.
En di Omfērs en di trēr Fērs fan des Tekst noom da di Maakers fan Outlander. Diar gair dit uk diilwiis om di Slacht fan Culloden en om Prins Charles Stuart. Bluat di Faart me’t Buat, di kumt diar ek fuar.
___________________________________________________
„The Skye Boat Song“ basiert auf einer Melodie, die Anne Campbelle MacLeod in den 1870er Jahren auf einer Bootstour hörte. Sir Harold Boulton schrieb dazu einen Text über das Ende des zweiten Jakobitenaufstandes. Als in der Schlacht von Culloden 1746 die Jakobiten von den britischen Regierungstruppen geschlagen wurden, floh ihr Anführer Prinz Charles Stuart fünf Monate lang durch die Highlands und über die Inseln. Dabei wurde er unter anderem von Flora MacDonald versteckt. Sie brachte ihn in Verkleidung in einem Boot zur Isle of Skye.

Soon may the wellerman come
Wat en Leedji fortelt
07/06/21 • 4 min
There once was a ship that put to sea,
And the name of that ship was the Billy o’ Tea.
The winds blew hard, her bow dipped down,
Blow, me bully boys, blow!
Soon may the Wellerman come
to bring us sugar and tea and rum.
One day, when the tonguing’ is done,
We’ll take our leave and go.
Soker, Tee en Rum, diarüp teev jir di Skepslir fan dit Skep Billy o’ Tea. Dit es sa eenigermaaten dit, wat em fuar en Teepuns brükt. Man dit es ek dit iining, wat des Leedji en Nuurđfriislön mearküđer haa. Aur dit Skep es en Walfeskfangskep. Man hat es ek ön di Nuurđatlantik önerwai, hat es bi Nii-Siilön, en diar es uk dit Leedji „Soon may the wellerman come“ twesken 1860 en 1870 tökemen.
Hoken dit skrewen heer, weet em ek muar, em liift, dat’t en Siiman of en Küsten–Waalfanger wiar. Aur uk bi Nii-Siilön jaav’t Walfeskfang, fan’t leet 18. Jaarhönert hentö 1965. En fuar en wes Tir spölet diar di Bröđern Weller en Rol ön. Di Waalfangers braacht di Walfesken tö di Küst, om ja diar ütarküđer tö nemen. Hat jaav ön di jest Hualev fan’t 19. Jaarhönert binai hönert Küstenstatsjoonen. Jen fan jam, di Otakou-Statsjoon, waar 1831 di Brödern Edward, George en Joseph Weller üp dit süđerk Ailön fan Nii-Siilön grünlair. Ja forkoopet Iit en Drink en üđer Saaken, wat di Waalfangers brük kür, en uk Maori-Artefakten. Jaar Önernemen slaaget sa gur, dat ja 1834 310 Tenen Walfeskööli maaki kür en soowen Statsjoonen her. Jaar Aarbersters waar „Wellermen“ neemt. En üp sa en Wellerman uur me Leengen teeft ön dit Leedji.
Man lung ging dit ek gur me di Wellers. Tö di Tir wiar Nii-Siilön jit niin britsk Kolonii, üđers üs tö Bispöl Austrāljen. Diarom maast di Wellers ön di britsk Hanel en hoog Infööringstol bitaali. 1835 saag ja al, dat’s jaar Statsjoon āpiiv skul. Hentö 1840 wiar ja da bankrot. Ja her jit forsaacht, fuul Lön ön Nii-Siilön tö koopin, man uk dit slaaget ek. Di Otakou-Statsjoon waar 1841 slööten. Man di Walfeskfang ging jit fiiđer hentö di 1960er Jaaren.
Fuar di Waalfangers ön’t Leedji gair di Forteling uk ek gur üt. Ja se en Walfesk en wel di fang. Ja smit di Harpuun, sa dat Buat en Walfesk aur en Liin forbünen sen. Man di Walfesk es jit ek duar, hi tair dit Buat achter höm ön. Nü haa di Waalfangers normaalerwis teeft, dat di Walfesk tökant wiar, da kür ja höm me en Lans duar maaki. Man ön’t Leedji es dit en bet üđers:
As far as I’ve heard, the fight’s still on,
The line’s not cut, and the whale’s not gone!
The Wellerman makes his regular call
to encourage the captain, crew and all!
Di Walfesk uur ek treet, en sa tair hi jit eeđer 40 Daagen en mesken hentö deling di Koptain en sin Crew achter höm ön. Aur ja wel di Walfesk ek āpiiv en diarom kapi ja ek di Liin. Sa en bet jert höm dit dach ön üs jen fan di Seefaarerlegenden, irgendwat twesken Koptain Ahab en di Flöen Holöner.
______________________________________________
Das Lied „Soon may the wellerman come“ kommt aus Neuseeland und entstand zwischen 1860 und 1870, der Autor ist unbekannt. Bei Neuseeland wurden vom späten 18. Jahrhundert bis in die 1960er Jahre Wale gefangen. An der Küste entstanden fast hundert Walfangstationen. Eine davon gründeten die Gebrüder Weller 1831. Sie bauten für einige Jahre ein erfolgreiches Unternehmen auf und verkauften den Walfängern Proviant und Ausrüstung. Ihre Angestellten wurden Wellermen genannt. So einer wird im Lied sehnsüchtig von einer Schiffsbesatzung erwartet. Das Lied erzählt weiter, wie die Besatzung einen Wal fangen will, dieser sich aber nicht töten lassen will und an einer Leine das Schiff hinter sich herzieht.

O Fortuna
Wat en Leedji fortelt
06/15/21 • 4 min
O Fortuna, velut luna
statu variabilis ...
Hat jert tö di wes bikeentst Leedjis üp Wārel. Wan em en herooisk Āptreer haa wel, da nemt es des Musik. „O Fortuna“ es di en Leedji üp Latiinsk, en hat fortelt fan dit Skeksaal üs en eewig Weel. Jüst heer em Lek, da weđer ek, langsen halt’t jen fuar Nar.
Di Tekst fan „O Fortuna“ es en Diil fan di sa neemt Codex Buranus. Dit es en ual Saamling fan 254 Leedjis üp Latiin, Merelhoogdütsk, Ualfrans en Provensālsk. Em kür dit diilwiis me Sex, Drugs & Rock’n’Roll biskriiv. Hat sen moraalisk en Spotleedjis, Leefdileedjis, erootisk Leedjis, Drinkleedjis, man knap gaistelk Leedjis. Fan seksuel Hanlings uur frii en diilwiis düüdelk snaket, ön jen Leedji wel di Sjungster 10 Stünen me di Gothair Venus töhopwesen haa. Of diar strir tau jung Wüfhaur, weđer Riters of Gaistelken beeter Lefsten sen. Di Teksten waar twesken dit 11. en 13. Jaarhönert skrewen en kum üt di bairisk Spraakbirik, mesken üt di Steiermark of Süđertirool. Irgendwan, mesken ön’t 14. Jaarhönert kām ja da tö’t Klooster Benediktbeuren, diar kumt di Noom „Buranus“ jaart. Di Skriiwers fan di Teksten sen binai ek bikeent. Man ja wiar noch studiaret Liren en Gaistelken. Di Fērsen sen skrewen ön könstfol Riimen en em ken se, dat di Skriiwers sa wel di antiik Mütologii kür üs uk di Biibel, en ja haa biiđing töhopstelt. Da kumt tö Bispöl di Wiingot Dionysos töhop me di Brölep, hur Jeeses Weeter tö Wiin omwanelt.
1803 waar dit Klooster Benediktbeuren slööten, diarbi fuan di Bibliotekār Johann Christoph von Aretin di Hönskreft. Om en bi 40 Jaar leeter waar hat dit jest Lop ütiiwen, hok Leedjis waar wel leren bi Studenten en Liirten.
Ön di 1930ers fuan da Carl Orff di Teksten. Tö di Tir wiar di ual Wiisen knap jit bikeent. Diarom skreev Carl Orff nii Wiisen en brükt diarbi Keenteeken fan di Musik üt dit Merelialer. Dit Hiili seet hi da tö di seenisk Kantāti „Carmina Burana“ töhop, wat 1937 dit jest Lop āpföört waar. En dit es eegenlig ek bluat Musik, man diar ken em uk wat me Liren tö spöli. Sa waar 1975 en Film fan di Carmina Burana drait en Carl Orff ment, sa her hi höm dit fuarstelt. Ön di Film ken em gur se, wat em üđers döör di Spraak fan di Leedjis ek forstaant, nemelk fuul seksuel Öndüüdings of Süperii.
Nü tö Tirs jeft’t jit muar Wiisen tö di Teksten fan „Carmina Burana“. Aur di Forsking kür di Wiisen diilwiis rekonstruiari. Dit jert höm da hiil üđers ön üs di „Carmina Burana“ fan Carl Orff. Man dit jit ek, dat sin Musik forkiirt es. Hat es en ain Werk, en dat et eeđer 84 Jaaren jit langsen wel leren es, dit sair dach al noch.
____________________________________________
„O Fortuna“ ist eines der bekanntesten Lieder. Der Text kommt aus einer Liedersammlung des 11. bis 13. Jahrhunderts, dem Codex Buranus. Der ist benannt nach dem Fundort der Sammlung, dem Kloster Benediktbeuren. In den 1930ern kam der Text in die Hände von Carl Orff, der dazu die Musik der „Carmina burana“ schrieb. Es ist Musik mit mittelalterlichen Stilmerkmalen, die originalen Melodien waren lange nicht mehr bekannt, konnten mittlerweile aber teilweise rekonstruiert werden. Der Codex enthält moralische und Spottlieder, Liebeslieder, erotische Lieder, Trinklieder und kaum geistliche Lieder auf Latein, Mittelhochdeutsch, Altfranzösisch und Provenzalisch.

Village People – Y.M.C.A.
Wat en Leedji fortelt
05/27/21 • 4 min
It’s fun to stay at the Y.M.C.A.
You can get yourself clean,
You can have a good meal,
You can do whatever you feel.
Dit jert höm dach eeđer en gur Stair ön: Spaas, Baađirüm, wat tö iiten en Friihair. Me en apartig Noom: YMCA. Dit jit Young Men’s Christian Association, kristelk Foriining fan jung Mensken of kuurt CVJM. En sa jit uk dit bikeent Leedji fan di Village People üt’t Jaar 1978.
Dit fortelt fan en jung Mensk, wat jüst nii ön di Stat es en ünlekelk. Diar slair höm hoken fuar, tö di YMCA tö gungen. Diar jeft’t Iiten, Selskep en em wel höm seeker help. Hi skel bluat sin Stolthair aurwinj.
No man does it all by himself,
I said, young man, put your pride on the shelf
And just go there, to the Y.M.C.A.,
I’m sure they can help you today.
Di YMCA of üp Dütsk CVJM jeft’t sent’t 19. Jaarhönert. Tö di Tir waar wilt di Industrialisiaring fuul Foriiningen grünlair, uk kristelken. Jir ön’t Religiöös wiar di Bigen. 1844 waar da ön London di jest YMCA grünlair, om jung Liren spirituel foorttöhelpen en wat om Hun tö dön. Ön di 1850ers kām höm dit Hiili da tö en Töhopslüting aur hiili Wārel. Diar heer Henry Dunant me tö dön, di heer uk dit Internatsjonaal Komitee fan’t Ruar Krüs grünlair.
Wilt di Taust Wārelskrich bisaacht hok Meaarbersters fan’t CVJM en fan’t Ruar Krüs di Fangenern ön Krichsfangenernlaagers. Dit Ruar Krüs kiirt höm da om materiel Saaken, en di CVJM luket eeđer di gaistig Töstant fan di Fangenern. Ja snaket me di Liren, maaket Kontakt tö jaar Familjin en bisöricht tö Bispöl wat tö Skriiwen of Sporttjüch. Dit skel di Fangenern aurdimaaten holpen haa.
Tö di Tir wiar di CVJM en Foriining bluat fuar Kārming. Ön hok Lönen kām da ain Wüfhaurforiiningen tö, nü tö Tirs ken Wüfhaur en Kārming Meföliger uur. Di Grünsats fan di CVJM en YMCA es, dat sin Aarber iipen es fuar arkenjen, saachtditsalev wat sin Ofstaming, Jil, Religjoon of seksuel Orientiaring es. Ja wel di jung Liren jaar Gaist, Lif en Siil foorthelp, dat ja jam gur kum en jaar Selskep beeter maaki ken. Diarfan fortelt di Sjungster ön’t Leedji.
Young Man, I was once in your shoes,
I said, I was down and out with the blues,
I felt, no man cared if I were alive,
I felt the whole world was so jive.
That’s when someone came up to me
And said young man take a walk up the street,
There’s a place there called the Y.M.C.A.,
They can start you back on your way.
En wichtig Diil fan’t Aarber es di Sport. Aur diarme starkt em uk jens Gaist. Bi di YMCA ön di USA sen sa Basketball en Volleyball tökemen. Üđer Fuaranstaltings sen fuar di Gaist salev, t. B. Maalkursen. Weđer üđer Kursen fortel di Liren wat aur HIV. Hat jeft Gasthüüsing, wat arkenjen hüür ken. Di Liren skel töhopkum en en gur Tir haa, sa üs dit Leedji sair.
Fan’t Leedji „Y.M.C.A.“ sair em, dat’t en Hümni fan di Sjwuulenbiweeging es. Of dit fan Bigen of ön di Taacht wiar, weet em ek seeker. Diar haa ek jens di Lermaaten fan di Band jen Meening tö. Man of’t nü me Wel wiar of ek, üp ark Fal es dit Leedji en gur Wārewin fuar di YMCA. En des Interpretatsjoon snaket uk ek töögen dit Konsept diarachter. Di Waalspröök es nemelk sent 1881: „dat ja ali jens sen.“
__________________________________________________
„Y.M.C.A.“ sangen die Village People 1978. Es beschreibt die Arbeit der YMCA, in Deutschland heißt sie CVJM. Diese Jugendorganisation hat sich aus dem Christlichen entwickelt, steht aber Menschen aller Konfessionen, Herkunft, Vermögen oder sexueller Orientierung offen. Sie will junge Menschen in ihrer Entwicklung fördern, damit sie die Gesellschaft verbessern können. Ein wichtiger Teil der Arbeit ist der Sport, im Umfeld der Organisation entstanden Basketball und Volleyball. Es gibt aber auch z. B. Malkurse oder Informationsveranstaltungen zu HIV. Das Lied „Y.M.C.A.“ gilt als Hymne der Schwulenbewegung. Ob das aber von Anfang an beabsichtigt war, ist nicht bekannt.

Bee Gees – Staying alive
Wat en Leedji fortelt
05/11/21 • 4 min
Staying alive – en Disco-Song fan di Bee Gees üt’t Jaar 1977, sa bikeent üs man wat. Di Rütmus es sa meriiwen, en Polsslach, hat gair langsen fiiđer, wü sen leewentig, daansi, fiiri.
Dit Leedji heer waaraftig wat me di Polsslach tö dön. Dit Tempo es 104 Slachen ön di Minüt. Dit es sa gau, üs em bi di Jest Help bi di Hartdrükmasāsji üp di Brest drüki skel. En bi des Leedjitiitel ken em jen dit uk mal gur mark.
Töbeek tö’t Leedji: Dit es waaraftig en Leedji aur dit Leewent, man uk aur en eewig Partii? Ön di Tekst jit’t nemelk uk:
Life goin‘ nowhere. Somebody help me.
Sa iinfach es dit alsoo noch ek. Dit Leedji „Staying alive“ jert tö di Soundtrack fan di Film „Saturday Night Fever“. Dit bikeenst diarüt sen noch di Daansseenin me John Travolta. He spölet diar di jung Italoamerikaaner Tony Manero, dit suurt Sjip ön en katuulsk Familji. Hi aarbert ön en Fārevlaaden, man tö Weeksjen es hi di Star ön di Diskoteek. Man ön di Film gair hat ek bluat om’t Daansin. Hat gair uk om Macho-Eetdraien, om Rasismus en selskepelk Probleemen, om Keren, Droogen, Seks en Me-Giwalt-nemen. Dit ales sket ön en āremurig Birik fan Brooklyn ön New York City.
En sa gair hat ön dit Leedji „Staying alive“ om dit Aurlewin ön di Gurtstat New York. Diar jit’t da:
Well, now, I get low and I get high,
And if I can’t get either, I really try.
Got the wings of heaven on my shoes.
I’m a dancin‘ man and I just can’t lose.
Of en tö gair hat dialfuar, da āpfuar. Di Haursaak es, em maaket fiiđer. Di Sjungster es mal mans, hi weet dit iinfach, dat hi ek forlees ken. Sa forhalt höm uk Tony. Hi uur önhemelt fan di Wüfhaur ön di Disco, dit Daansin es fuar höm di Ütglik tö sin Werkeldai. Man Tony forlast uk wat ön di Film: Sin Frinj Bobby stereft bi en Murproowing. Fuarof brükt hi nöörig Help fan Tony. Man di her fuul tö fuul me höm salev en dit Daansin tö dön.
En sa es Tony ek bluat di Held üp di Daansbüüni. Hi heer uk junk Siren. Wüfhaur bihanelt hi fan boowen en forsjukt salev, en Wüfhaur me Giwalt tö nemen, hi es aurdimaaten fan höm salev iinnomen. Man hat jeft uk di üđer Sir. Üs hi bi en Daanswerstrir went, dēr hi di Jest Pris of. Aur hi taacht, dat en üđer Paar beeter wiar, en di Pris bluat ek füngen heer, omdat’t puerto-rikaansk wiar. En tö’t Jen fan di Film aurteenkt hi sin Forhualen, om eeđer di Duar fan sin Frinj weđer törochttökumen. Dit ken em irgendhurdeling uk ön’t Leedji finj:
You know it’s all right. It’s OK.
I’ll live to see another day.
We can try to understand
The New York Times‘ effect on man.
En mesken es didiarem Macho-Eetdraien ön di Film jüst dit, wat me New York Times’ effect on man ment es: Di Skiin es wichtig, üp ark Fal glintern, stark, alis skel slaagi. Sa üs em dit ön ali di Slađerbleeren lees ken, ek bluat ön New York City. Wichtig es bluat, dat em gur Büt maaket, of üs dit Leedji sair:
Staying alive.
______________________________________
„Staying alive“ ist ein Lied von den Bee Gees aus dem Jahr 1977. Es handelt davon, dass man mit Selbstbewusstsein in der Großstadt New York überlebt, bei Höhen und Tiefen. Das Lied gehört zum Soundtrack des Films „Saturday Night Fever“. Der handelt von dem jungen Mann Tony Manero in Brooklyn. Er arbeitet in einem Farbgeschäft, aber am Wochenende ist er der Star auf der Tanzfläche. Neben dieser Glitzerwelt geht es auch um Macho-Gehabe, Banden, Vergewaltigung. Tony ist sehr von sich überzeugt, erlebt Erfolg und Verlust und muss sich schließlich selbst finden.

Was wollen wir trinken
Wat en Leedji fortelt
05/18/18 • 3 min
Di Bretagne keen maning Liren üs di Stair, hur Asterix en Obelix uuni. En diar kumt en mal bikeent Leedji jaart: „Zeven dagen lang“, of uk „Was wollen wir trinken“.
Man eegenlig es dit Leedji Bretoonsk en jit diar „Son ar Chistr“. Hat waar 1929 skrewen fan Jean Bernard en Jean-Marie Prima. Ja haa muarlop Leedjis skrewen, wat spaasig wiar en dit gaagligs Leewent biskreew. Dānen skul tö Bispöl help, dat dit Lönaarber ek hiilendal lüngwiilig wiar. Di jest Taacht fuar desjirem Leedji skel Bernard en Prima bi en Brölep her haa, hur’s süngen haa. Di Tekst fortelt fan hoken, wat Aapelwiin drinkt en Foomener lef heer. Hi bifriit höm me jen, man strert da m ehöör en uur büten fuar Düür seet. Man jit slimer es’t fuar höm, dat’r en Droonkster en Wüfhaursfrinj neemt uur. Likert drinkt’r Aapelwiin, aur di es gur.
Di bretoonsk Spraak jert tö di keltisk Spraaken. Jü waar ön Diilen fan di Bretagne ön Frankrik snaket. Di Bretoonen kām sent om en bi dit Jaar 450 fan Britanjen. Ja wiar fuaral kristelk Waliisers, en ja flöcht fuar di haidensk Saksen, Angeln en Jüten, wat langsen muar Liren üp dit britsk Ailön waar. Fuar tau Jaarhönerten kām alsoo Liren fan’t Ailön aur tö di Bretagne en sa kām uk jaar Spraak diarhen.
Uk wan’t dit Bretoonsk al lung ön di Bretagne jeft, uur’t ek ofitsjel fan Frankrik önkeent. Breewer, hur hoken di Önskreft üp Bretoonsk skrewen heer, uur ek lööwert. Man hat jeft tö Bispöl bretoonsk Stichskelter, wat di Gimiindin maaket haa. Hentö’t 20. Jaarhönert wiar dit Bretoonsk diilet ön fuarskelig Dialekten. Da haa fuaral Weetenskepers jen Spraak üs Standard maaket. Man desjirem Neobretoonsk uur fan hok Mooterspreekers ofweeget, omdat’t fuaral fan Weetenskepers kumt en diilwiis mal forskelig es fan di Uurter ön di Dialekten. Di Uurter fan di nii Standardspraak skul nemelk sa keltisk üs möögelk wiis, üđer Diilen sen nü franser uuren.
Dit Leedji „Son ar Chistr“ waar 1970 döör di Harfispölster Alan Stivell ön hiil Euroopa bikeent. 1976 heer’t da di Band „Bots“ üp Holöns aurseet. Diar gair’t nü diarom, töhop tö drinken, tö aarbern en tö fechten. Hat snaket diarfan, dat em stark es, wan em mearküđer aarbert en dat em töhop jens Maalen raaki ken. Di Tekst bleev’t da uk, üs di Höhner dit Leedji üp Dütsk süngen haa.
„Was wollen wir trinken“ ist ein Lied, dass 1929 von Jean Bernard und Jean-Marie Prima ursprünglich auf Bretonisch geschrieben wurde. Es erzählt von einem Mann, der gerne Apfelwein trinkt und Frauen liebt. Er heiratet, zerstreitet sich mit seiner Frau und wird vor die Tür gesetzt. Viel schlimmer ist für ihn aber sein Ruf als Trinker und Frauenheld. Dennoch glaubt er, dass Apfelwein gut ist. 1970 wurde das Lied in einer niederländischen Bearbeitung bekannt. Deren Text folgt die deutsche Fassung. Hier geht es um die Stärke der Gemeinschaft. Bretonisch ist eine keltische Sprache, die von etwa 450 n. Chr. an vor allem Waliser von der britischen Hauptinsel in die Bretagne mitbrachten.
Mehr beste Episoden anzeigen

Mehr beste Episoden anzeigen
FAQ
Wie viele Episoden hat Wat en Leedji fortelt?
Wat en Leedji fortelt currently has 60 episodes available.
Welche Themen behandelt Wat en Leedji fortelt?
The podcast is about Music, Music History and Podcasts.
Was ist die beliebteste Episode auf Wat en Leedji fortelt?
The episode title 'Simon & Garfunkel – Scarborough Fair' is the most popular.
Was ist die durchschnittliche Episodenlänge auf Wat en Leedji fortelt?
The average episode length on Wat en Leedji fortelt is 4 minutes.
Wie oft werden Episoden von Wat en Leedji fortelt veröffentlicht?
Episodes of Wat en Leedji fortelt are typically released every 17 days, 3 hours.
Wann war die erste Episode von Wat en Leedji fortelt?
The first episode of Wat en Leedji fortelt was released on Dec 5, 2016.
Mehr FAQ anzeigen

Mehr FAQ anzeigen